Trôi nổi

Một buổi trưa mùa mưa, ngày 20 tháng 9 năm 1978, anh đón xe cá đi lên BMT, nằm ngủ lại ở bến xe và ngày hôm sau lấy vé đi xuống Nha trang. Đây là khoảng thời gian vô cùng bế tắc, vì không biết mình sẽ làm gì, sẽ sống ở đâu. Tâm lý rất mệt mỏi vì cứ chờ đợi mà không biết mình chờ đợi điều gì. Các chủng sinh ở địa phân Nha trang và Phan thiết thì được tụ tập lại các xứ đạo để tiếp tục sinh hoạt chung, học tập sơ sài và cố gắng cầm cự cho qua đợt kiểm soát gắt gao của nhà nước rồi sau đó sẽ trở lại tu học và chịu chức. Còn mình thì lại không có cơ hội được tụ tập như thế, mà phải đi về sống trong gia đình. Trong lúc đang ở Xã Đoài, tình cờ trong một lần đi chơi, gặp Nguyễn trọng Nghĩa, là công nhân viên của nông trường thủy lợi ở đâu ngoài xã Đức Mạnh, anh ta có giấy chứng nhận đi công tác còn mới tinh, có đóng dấu đỏ và chữ ký hẳn hoi. Thật sự, mình chưa bao giờ gặp anh này mà cũng không quen biết gì nhiều, nhưng không hiểu điều gì đã xui khiến mình mở miệng hỏi thăm và xin tờ giấy đó. Anh ta đưa vui vẻ, và mình cầm về nhà. Rồi vài ngày sau thì ra đi. Lúc đó, chính quyền kiểm soát việc đi lại của dân chúng rất gắt gao. Ai muốn đi đâu đều phải xin Giấy thông hành, đối với công nhân viên thì phải có Giấy đi đường. Có giấy mới mua được vé xe. Muốn xin được giấy thì phải có hộ khẩu hoặc làm việc trong một cơ quan nhưng mình thì không có tên ở đâu cả sau khi rời Giáo hoàng học viện Đà Lạt.
 
Kể từ ngày đó, mình lang thang nơi này ít bữa, nơi kia ít bữa, đi đi về về bằng tờ giấy công tác dưới tên Nguyễn trọng Nghĩa. Đây là một quãng thời gian trôi nổi bấp bênh và mỏi mệt nhất! Đi lang thang các vùng Phan Rang, Phan Thiết mà không có hộ khẩu hợp pháp ở một nơi nào cả. Ở đâu cũng mang tâm trạng lo âu hồi hộp. Phan Rang, Phan Thiết là vùng ven biển, thuận lợi cho việc vượt biên nên chính quyền kiểm soát rất chặt chẽ về nhân khẩu. Người lạ đến đây rất dễ bị bắt vì nghi ngờ vượt biên. Chính quyền mới thành lập, không có luật pháp rõ ràng nên dân chúng rất sợ. Nhất là đối với nhà thờ là chính quyền càng quan tâm đặc biệt. Nhất cử nhất động của các Cha đều bị chính quyền theo dõi, sẵn sàng quy chụp thành tội lớn khi có một sai phạm nhỏ. Chính vì vậy mà không dám ở nhờ nhà thờ Cầu Bảo (với cha Đạt) hoặc nhà thờ Thuận Nghĩa (với cha Báu) thời gian lâu. Mà có ở cũng không dám công khai xuất hiện mà chỉ ru rú trong nhà và nơm nớp lo sợ chính quyền phát hiện. Lúc đó không chỉ mình bị bắt bớ mà các cha còn bị vạ lây. Mình và Phong ở gần nhau nhưng ít khi gặp nhau là vì vậy.
 
Nhớ lại chặng đường Bình Chính – Phan Rang - Tháp chàm mà mình đã đạp xe đi đi về về không biết bao nhiêu lần, vì phải di chuyển chỗ ở thường xuyên, không dám nằm lâu một chỗ. Quãng đường từ Bình Chính đến Tháp Chàm dài khoảng 13 cây số. Phương tiện đi lại lúc đó là xe đạp. Phan Rang vào mùa gió chướng (kéo dài khoảng 4 tháng từ trước Noel đến sau tết) đi xe đạp phải oằn mình mà đạp mới thắng được lực cản của gió. Không những gió lớn mà còn cát bụi kinh hồn, vì Phan Rang là vùng đất cát do sóng biển bồi lên từ bao nhiêu năm qua. Một hôm, trên đường từ Bình Chính về Tháp Chàm, đoạn ngang qua sân vận động Phan Rang, hai bên là đồng trống, đường tối đen như mực vì không có đèn đường, phía trước thấp thoáng một ánh đèn xe gắn máy. Mình dấn mạnh bàn đạp, tăng tốc đuổi theo ánh đèn để tìm chút ánh sáng giữa bóng đêm cô tịch. Xe mới lao đi được một đoạn thì “rầm”, người và xe văng bên vệ đường. Thì ra, mình đã đâm vào một chiếc xe đạp khác đang ngừng để sửa ngay bên đường mà do trời tối đen và đang tập trung đuổi theo ánh đèn nên mình không tài nào nhìn thấy. Thật may, không ai hề hấn gì, mình chỉ bị xây xát nhẹ, nhưng cổ xe đạp của mình thì bị gãy rời ra và bánh xe trước của người kia cong queo không thể đi tiếp được. Không ai bắt lỗi ai vì chẳng phải tại ai cả, chỉ tại trời...tối. Mạnh ai nấy dắt bộ về. Mình lầm lũi quay trở lại nhà anh chị Quỳnh/Hoàng ở gần đó tá túc qua đêm. Dầu không bị thương tích gì nhưng lòng cũng tràn ngập lo âu vì xe đạp không phải của mình mà là xe mượn của anh chị Quỳnh/Hoàng. Xe bị gãy cổ thì mình phải đi sửa, mà mình không biết sửa ở đâu và tốn kém nhiều không. Vào những năm 1975 – 1980, xe đạp đang là một món đồ quý hóa. Sáng ra, anh Quỳnh nhìn xe và nói “thầy đừng lo, cái này đưa ra thợ cho nó hàn lại tốn vài đồng bạc thôi chứ không bao nhiêu đâu”. Nghe vậy mình thấy nhẹ hẳn cả người.