Con bò vừng

Quãng thời niên thiếu từ 7 đến 10 tuổi (ở Phan Thiết), đang tuổi ăn tuổi ngủ, mà sáng ra là phải thức dậy cùng lúc với cha để đi lễ. Mỗi sáng, khoảng 5g là cha đánh thức mấy đứa lớn dậy, bắt đọc kinh dâng ngày ngay trên giường, rồi bước ra sân rửa mặt trong bóng đèn mù mờ trong khi bên ngoài còn tối đen và không khí gai gai lạnh. Mà tuyệt đối phải giữ im lặng, không được nói chuyện. Im lặng như thế càng buồn ngủ hơn. Sau khi rửa mặt thay đồ xong thì ra khỏi nhà đi lễ, trên đường vừa đi vừa lần hạt. Có những hôm trời mưa lụt nước ngập một khúc đường không lội qua được, phải quay về. Thời gian này, con đường đất đỏ từ ngoài đường nhựa dẫn vô nhà thờ còn vắng hoe, không có người ở 2 bên đường.

(Giang: Cha mẹ vẫn áp dụng cách sống này khi ở Xã Đoài, có lẽ từ 1980, lúc này dường như chỉ có Vũ được ưu ái đôi chút, tất cả phải thức dậy khi nghe chuông, nhưng cha kèm chặt Giang và Quang, mắt nhắm mắt mở đọc kinh dâng ngày và thức dậy một cách khó nhọc, rất hay bị cha nạt, sau đó ra quay nước giếng lên rửa mặt, cũng có nước chứa sẵn trong thùng phuy nhưng nó lạnh quá, nước giếng ấm hơn. Em và chị Quang hay giúp nhau trong những việc múc nước, đánh răng, thay đồ rồi cùng nhau đi lễ, chị Thủy có lẽ đã lớn hơn nên ít chia sẻ với em. Chỉ có ánh sáng đèn dầu, có khi không có đèn phải soi bằng ánh lửa bếp. Vì nhà thờ rất gần nên không phải lần hạt trên đường đi nữa chăng?!  Anh Sơn ơi, con bò vừng ở đâu?  - em đọc tiếp theo sẽ thấy con bò vừng Giang à)

Khi đi lễ thì trời còn tối đen, nhưng lễ xong ra về thì trời đã tờ mờ sáng. Đoạn đường từ nhà thờ về nhà là một chặng đường thú vị, vì lúc đó cha không còn đi chung nữa mà cha hay ra về sớm để giúp mẹ làm việc nhà, chỉ còn mấy chị em đi chung với nhau. Trời buổi sáng mát mẻ dễ chịu, nên chị em thường thơ thẩn chậm rải nhìn ngó quan sát khắp nơi. Buổi sáng hôm đó nhìn lên tàu lá dừa non, anh thấy một con bò vừng thật bự màu vàng, vậy là vội tính kế để bắt nó về chơi. Vì cây dừa hơi cao và cành lá non nằm mãi ở ngoài xa không thể với tới, nên anh lấy dép ném cho nó rớt xuống. Lúc ấy hình như anh học lớp tư, tương đương với lớp 2 bây giờ. Con bò vừng cùng gia đình với con bọ hung, nhưng nó không đen thui như bọ hung mà màu vàng khá đẹp, lớn hơn ngón chân cái, cánh nó có phấn trắng. Mang về nhà cất trong hộp hay buộc sợi chỉ vào cánh để giữ trong nhà chơi dần dần cho tới khi nó chết thì quăng cho gà.

Vào thập niên 1960, Vinh Thủy còn rất thưa thớt hoang vu, dọc đường Thủ khoa Huân từ thị xã Phan thiết ra tới Thanh Hải (xứ Ba làng), bấy giờ chỉ có lưa thưa vài căn nhà nằm sát ven đường, xa xa mới có một căn. Hai bên đường đầy những dãy xương rồng và cây keo - còn gọi là cây găng.

(Chị Tuyết : Chị cũng nhớ rất rõ kỷ niệm những  buổi sáng, sau khi đi lễ về. Hai chị em vừa đi vừa dán mắt lên những cây dừa cây phi lau trồng dọc hai bên đường. Bây giờ nghĩ lại thấy tội nghiệp những con bọ đó quá chừng. Bắt nó về nhiều khi chỉ chơi một lát rồi để vào trong ngăn kéo. Vài ngày sau mở ra thấy chúng ũ rủ, xệ cả cánh, bủn rủn cả « tay chân ». Vậy mà mỗi ngày là mỗi niềm vui khi phát giác ra  những con bò vừng bám sau chiếc lá dừa hoặc trên cành phi lau. Trèo lên và tìm cách bắt cho kỳ được.
Ngoài con bò vừng còn một con khác cùng loại bọ, hiếm hơn và hấp dẫn bởi dáng vẻ thon thả và màu sắc xanh biếc đẹp đẽ của nó. Đó là con quýt quýt. Chúng thường bám trên cành găng, một loại cây to, mọc rất mạnh ở vùng đất cát, toàn thân cây đến cành đầy những gai, lá nhiều  mà nhỏ. Các chú quýt quýt thường bám vào và ẩn mình nơi những chiếc lá có vẻ cùng màu xanh với nó. Vô phúc cho những con nào đáp ở những cành vừa tầm tay trẻ con. Thật thích thú đươcngắm màu xanh biếc tuyệt vời của loài bọ ấy và bắt nó đem về nhà.
Tội nghiệp  quá phải không bò vừng và quýt quýt ! Bây giờ nếu có gặp thì  chỉ ngắm thôi chứ không bắt về nhà nữa đâu).(Phong: Con bò vừng hay còn được gọi là con bọ xòe có nhiều màu khác nhau, có con màu trắng, con màu xám nhưng đa phần là màu nâu vàng như màu da bò và có nhiều cách chơi. Đơn giản là nắm cặp cánh cứng bên ngoài của nó đã được bẻ quặp ra phía sau rồi thổi vào người nó. Khi thấy có gió, theo phản xạ, nó sẽ đập cánh mỏng phía trong như khi đang bay. Lúc đó nó phát ra tiếng sè sè và thổi hơi mát. Mỗi đứa cầm một con và thi xem con nào bay lâu hơn. Cách khác, lấy sợi chỉ dài khoảng 1,5m, cột vào chân nó rồi quay vài vòng là nó sẽ bay nhưng không thể bay đi được vì đã mắc sợi dây nên chỉ có thể bay vòng tròn quanh mình. Lúc đó mình chỉ cầm dây đưa theo cho đến khi nó mỏi cánh rớt xuống. Cách phức tạp hơn là dùng giây kẽm uốn thành hình chiếc xe, có càng kéo giống như xe lôi, đục lỗ trên cánh cứng của nó để móc càng xe vào, đặt con bọ nằm ngửa dưới đất, thổi hơi vào người nó, theo phản xạ tự nhiên nó sẽ bay. Vì đang nằm ngửa nên lúc này thân mình nó dựng lên, tựa trên hai cánh cứng và đập cánh mỏng để bay. Bay trong tư thế đó nó trở thành máy kéo kéo chiếc xe lết trên đất.
Còn con quýt quýt thì không bày trò chơi được chỉ nuôi nó trong hộp giấy, bỏ lá keo cho nó ăn. Có con còn đẻ ra những quả trứng nhỏ xíu màu trắng ngà.
Đây là những loại bọ rất hiền lành. Về sau này sao em không còn nhìn thấy chúng nữa.)