"Con đường xưa em đi"

Đây không phải là tựa đề của một bài hát nổi tiếng thuở nào, mà  là bóng dáng một con đường làng đong đầy kỉ niệm thời niên thiếu.
Là một con đường đất, đơn sơ và bé nhỏ có lẽ chỉ vừa đủ cho một chiếc xe du lịch lưu thông. Nó bắt đầu từ đường cái, bên hông nhà mình rồi uyển chuyển hướng vào xóm đạo phía trong, xóm nằm gần bờ biển, tận cùng bằng một cái dốc thật cao leo lên tận nhà thờ xứ Vinh Thủy.

Thời gian kéo dài khoảng sáu năm. Trên con đường dài độ hơn một cây số này, mà ngày ngày từ sáng sớm tinh sương, khi bầu trời còn mát lạnh và tối đen, ba cha con (khi có cha ở nhà) đến nhà thờ dự Thánh lễ. Dạo này mẹ ít khi đi vì phải ở nhà với em bé. Hai bên đường vắng tanh. Từ bên ngoài đường cái đi vào, có những khoảng đất hoang phía trái, gai góc mọc um tùm, nhiều nhất là gai xương rồng. Bên phải, đây đó có vài mảnh đất trồng khoai, trồng đậu. Ngày xưa người ta chưa có phân hoá học nên dùng phân chuồng để bón cây. Người ta đựng phân bò phân heo sền sệt trong thúng và gánh đi, có khi làm vung vãi ra cả đường.

Vào một buổi sáng nọ, không biết có Sơn không nhỉ ? Đang lúi húi đi lễ, được khoảng chừng một phần tư đường, dưới ánh trăng hạ tuần mờ mờ ảo ảo, chị bỗng nhìn thấy hai vật gì tròn tròn đen thui nằm im lìm trên vệ đường bên phải. Nghĩ là con cọp, vì dạo ấy có lúc nghe đồn có cọp về làng. Thất kinh hồn vía chị rón rén thụt lùi vừa dụi mắt để quan sát thật kỹ xem nó có nhúc nhích không. Vì đi lễ là việc bổn phận quan trọng nên  không hề nghĩ đến chuyện quay trờ về nhà. Suy đi nghĩ lại chị lượm đá ném thử, thấy «nó » vẫn cứ bất động, lạ thật ! Định thần một lát, thế là a lê hấp, chị nhắm mắt nhắm mũi ba chân bốn cẳng nín thở chay bán sống bán chết. Qua khỏi, ngoái cổ nhìn lại, may mắn quá, nó vẫn còn nằm im !! Sáng ra khi xem lễ xong trở về nhà, thì ra «nó» không chi khác hơn là hai thúng phân bò !!! (Sơn: em nhớ chuyện 2 thúng phân, vì sau khi chùn chân dừng bước vì vật lạ, lúc đó cả 2 chị em đứng lại bàn tính và lấy đá ném. Chuyện cọp về làng là có thật, vì vào khoảng năm 1960, người ta đã bắn được một con cọp đi lạc từ trên rừng xuống vùng biển của Vinh Thủy. Em đã đi coi người ta để nó nằm bên hông nhà thờ và bịt râu lại)

Một lần khác cũng đoạn đường này về phía bên trái. Khi đi lễ sáng về với Sơn, chị đã ngồi bệt xuống vệ đường vì quá đói bụng không thể  đi được nữa, mặc dù chỉ còn một phần tư đường là về đến nhà. Đó là vì chiều hôm trước cha cho sang Vinh Phú chơi nhà chú Điều. Mừng quá đến nỗi không còn muốn ăn cơm. Kết quả là tảng sáng phải rũ liệt vì đói. Mấy lần rán gượng dậy mà vẫn không nổi. Sơn nhìn chị ngao ngán… Chị Tuyết ơi cố gắng lên nào! Đường vắng tanh, không một bóng ai qua lại cả. Ngồi đây mãi cũng chết thôi. Một hai ba …nào đứng dậy. Sơn lấy hết sức bình sinh, nắm cánh tay lôi chị đứng dậy và may mắn dìu chị lê lết được đến nhà. Một lần là tởn đến già ! (Sơn: nhìn lại quãng tuổi thơ, từ nhỏ đến độ 10 tuổi, thì em với chị thật gần nhau, vì 2 chị em chỉ cách nhau 1 tuổi, tính theo tuổi tây. Cho nên đi đâu cũng đi chung, cãi nhau đều đặn, và có với nhau nhiều kỷ niệm. Vậy mà chuyện chị bị xỉu vì đói thì em lại không hề có một ý niệm nào hết)

Đoạn đường kế tiếp, bên phải, có vườn trồng cây đào lộn hột, bên trái có những giồng cát nổi cao lên. Mồ mả từ đời nào đầy cả trong đó chen lẫn với những bụi cây gọi là cam đường và mai dương. Đặc biệt mai dương là một loại cây dại có gai, đến mùa có trái  chín  màu đỏ cam vừa đẹp vừa hấp dẫn trẻ con vì cái vị vừa chua vừa ngọt vừa chát của nó.Những ngày nào được thầy cho nghỉ sớm hoặc  ra chơi  lâu giờ, chị Dần và chị rủ nhau vào đó kiếm trái. Phát hiện ra được một trái, nhiều khi phải vất vả lắm để vạch bụi gai ra mới  hái được nó. Mê hái trái nên ban ngày dù có đi vào trong mồ mả cũng không thèm để ý hoặc nghĩ ngợi gì cả. Nhưng ban đêm,  những lần phải đi lễ một mình, ngang qua đoạn đường này là chị nhắm mắt chay thục mạng vì sợ ma ở trong các mồ mả chui ra !

Con đường tiếp tục hơi đổ dốc xuống. Phía bên phải bây giờ là một vùng đất thấp bằng phẳng kéo dài tít mãi đến chân các động cát trắng trong Vinh Thủy. Cư dân ở đây là người miền Nam. Họ trồng đủ các loại rau diếp, rau cải, cà, mướp, khoai… Buổi chiều họ tưới và  hái rau, chất từng gánh để sáng sớm gánh ra chợ bán. Chen trong vườn rau là những hàng cau mà những cái mo khô cũng là một món đồ chơi cho trẻ con. Một đứa được sung sướng ngồi chèm bẹp vào trong mo, hai tay nắm chặt cuống lá. Đứa kia nắm phần lá phía trên lôi đi xềnh xệch trên đất. Cứ vậy thay phiên nhau, mặt mày đỏ ké đầy bụi bặm vì nhiều khi té bò lăn bò càng trên đất.
Đến nhà bà Út phía bên trái là nhìn thấy dốc nhà thờ rồi. Những cây dừa được trồng hai bên lề đường mà trên các cành lá đong đưa theo gió, các chú bò vừng của Sơn thường bám vào. Đoạn đường này thẳng tắp và mát mẻ, rất thơ mộng. Gió từ biển đưa vào, gió thổi vi vu, gió đưa hương đồng nội hắt lên người đi bộ tạo một cảm giác nhẹ nhàng mênh mang. Mỗi buổi tan trường, thầy trò cùng nhau quay trở về nhà, tụm năm tụm ba giăng kín ngang con đường, vừa đi vừa líu lo trò chuyện.
Cuối cùng, phải vận dụng sức lực mà leo con dốc cuối đường này. Còn trẻ thì không sao nhưng đối với người có tuổi thì chắc hẳn là vất vả. Đi xe đạp thì đến đây là phải xuống xe dắt bộ lên. Khi đi xuống dốc mà không để ý cũng dễ bị té vì trơn trợt. Lên hết con dốc là hết đường. Mệt nhọc, ta có thể dừng chân nghỉ ngơi để bồi dưỡng tâm hồn nơi ngôi thánh đường Vinh Thuỷ. (Rẽ phải một lát từ bên hông nhà thờ trên một vùng toàn cát là cát thì tới trường học). 

Cứ như vậy, mỗi ngày ít là hai bận, đi học và đi lễ, trên con đường này. Nói ít là, bởi vì có những ngày cha con còn dắt nhau đi viếng mình thánh Chúa sau bữa trưa nữa. Những ngày lễ, ngày Chúa nhật, người người ở làng ngoài dập dìu rủ nhau, áo quần chỉnh tề lịch sự  vui vẻ  đếm bước. Chỉ thỉnh thoảng có ít người đi xe đạp, còn xe gắn máy lại càng hoạ hiếm.

Cám ơn, cám ơn thật nhiều, hỡi con đường xưa rất thân thương !

Đường dắt tôi đến trường, đường đưa tôi đến nhà Thiên Chúa. Cỏ cây bên đường hẳn là được nghe bao lời kinh, bao lời nhắc nhở nhủ khuyên, bao câu chuyện, bao tiếng cười vui thuở nào. Con đường của cuộc sống. Con đường gặp gỡ người với người. Con đường dẫn dắt tuổi thơ đi vào tương lai, xây dựng cuộc đời. Con đường chuyên chở bao niềm vui của vô tư thanh thản thời niên thiếu.

Năm 1973 lúc gia đình dời lên Ban mê thuột, cô bé năm xưa đã bỏ lại con đường mà vô tình không nhớ nói lời cám ơn giã biệt. Năm 1995, anh Sơn anh Thạch trở về Viêt Nam lần đầu, có ghé Phan Thiết nhà Phong. Dịp này mấy anh chị em kéo nhau ra hóng mát Mũi Né. Trên chiếc xe du lịch đi ngang Vinh Thuỷ, tôi dõi mắt để tìm lại lối mòn quen thuộc. Nhưng còn đâu nữa, hình ảnh con đường cũ thân yêu ? Con người, cuộc sống thay đổi, họ sửa sang luôn con đường. Thời gian hơn hai mươi năm qua đã xoá mờ những vết chân kỷ niệm !

Đường xưa ơi, còn nhớ không cô bé nhỏ năm xưa ? Hình ảnh bên ngoài đã quá nhiều đổi thay, xin hỏi «hồn thiêng » có còn đó hay chăng ? Có bao giờ mình được găp lại nhau ???