Con nhà tông

… không giống lông cũng giống cánh.

Cha rất giỏi về nhạc và thể thao. Khi còn nhỏ, trong làng, cha với các bác là những cầu thủ bóng tròn sáng giá. Chú Bích kể lại rằng cha với các bác dẫn banh đi khắp sân, vượt qua hàng phòng vệ, có khi rách cả áo mà người và banh vẫn lọt qua dễ dàng. Trong các trận đấu, mỗi lần anh em trong nhà đón được banh thì niềm hy vọng làm bàn lại dậy lên. Vào thời buổi mà tân nhạc du nhập từ Tây phương còn lạ lẫm mới mẻ, vì trong xã hội vẫn còn thịnh hành loại nhạc ngũ cung của Trung Hoa, thì cha đã biết tìm hiểu nghiên cứu để có những kiến thức căn bản về nhạc mới này. Không những chỉ biết nhạc lý mà cha còn chơi được một số nhạc cụ khác nữa như vĩ cầm, phong cầm … Còn mẹ là giọng hát hay nổi tiếng của xứ. Vì thế cho nên con cái sinh ra ai cũng có cái máu âm nhạc và thể thao tự nhiên trong người.

Về âm nhạc thì anh nhớ là mỗi tối, sau khi ăn cơm và tắm rửa xong rồi đọc kinh, là được cha tập cho một vài câu trong bài hát. Hai chị em ngồi trên giường, cha hát, rồi mình hát theo. Những bài như “Anh nghe chăng cung kèn rạng đông …” hay là “Đồng một lòng chúng ta cố chèo …” đã đi vào giấc ngủ và in hằn trong ký ức tuổi thơ. Độc đáo nhất là bài “Vừng dương đang gieo vàng trên sông núi …”. Sau này lớn lên, có những điều quên hết, nhưng những bài hát đã được cha tập cho vào lúc 3 hay 4 tuổi thì vẫn còn nhớ. Số bài hát tăng dần và biến đổi theo thời gian. Khi trường ca Con đường cái quan của Phạm Duy xuất bản, ít người ở ngoài biết đến nó, vì trường ca này thuộc loại nhạc khó thưởng thức. Cha đã đi Sài gòn mua về và hát ở nhà, nên con cái đứa nào cũng hát theo và thuộc lòng nhiều đoạn.
(Thạch : Có một ngày, hình như chị Tuyết và anh Sơn còn ở nhà, cha mua về một cuốn sách hát có tên là KH, của Vinh Hạnh, bìa có hình nhiều cái bong bóng đủ màu, và cha bắt đầu tập cho mấy chị em hát. Có những bài như “Nhà em có một vườn rau”, “Đại bác bắn làm sao”, “Cái bi dòn dòn”,…
Và hình như sau đó không lâu thì cha mua về một cái đàn mandoline, ba chị em thay nhau tập gảy đàn nhưng sau một thời gian thì chị Tuyết và anh Sơn có vẻ không hứng thú lắm, tôi thì mày mò giỏi hơn nên sau một thời gian thì bắt đầu đánh được theo những bài mình biết hát.
Buổi tối cha thường nằm trên giường chơi trò kẹp mấy đứa con : cha nằm chống chân lên cho có chỗ hổng, mấy đứa rán chui qua nhưng đừng để bị cha kẹp lại. Cũng những buổi tối như thế, cha đánh đàn và hát mấy bài như “Hòn vọng phu”, “Hà nhật quân tái lai”, “Trời hồng hồng, sáng trong trong”, “Giáo đường in bóng”
Thỉnh thoảng cha lấy xe đạp chở lên vườn hoa chơi, nơi ấy hình như cũng chỉ có mấy cây cầu tuột nhưng vẫn thích đi vì có lúc được ăn một cái kẹo bạc hà the the. Đi xe thì anh Sơn ngồi phía sau, tôi phải ngồi trên ghi-đông, quay mặt về phía sau, mới đầu thì sợ lắm nhưng từ từ rồi quen….) (Chị Tuyết: Có một lần sau bữa cơm chiều cha chở ba chị em Tuyết Sơn Thạch lên tỉnh chơi bằng xe đạp. Măt trời đã nhắm mắt đi ngủ nhường chỗ cho các vì sao. Hai bên đường không có cột đèn chiếu sáng nên cha phải thận trọng lắm để tránh những ổ gà  trên mặt đường. Thạch thì ngồi trên ghi đông xe. Sơn nếu không ở phía sau với chị Tuyết thì thu gọn ngườiở phía trước giữa cái yên và thân xe đạp. Bốn cha con đang lò dò trong bóng tối như vậy thì chợt có tiếng xe gắn máy (thời ấy chưa có Honda lịch sự như bây giờ) trờ tới phía sau, bóng đèn vàng vọt chiếu sáng trên mặt đường. Thế là cha vội vàng tăng tốc chay đua với xe gắn máy. Ba chị em khoái chí reo lên hào hứng với cuộc đua tài bất ngờ không ngang sức đó. Xe đạp của bốn cha con, dưới tay lái rành nghề và đôi chân mạnh mẽ của cha vọt nhanh lên như gió đồng thời lúc lắc và chao đảo không ngừng theo nhịp vận chuyển tốc hành của đôi chân “lực sĩ.”. Thạch sợ là phải thôi, và phải bám cho thật chặt kẻo mà văng xuống đất ! Còn cha vẫn bình tĩnh tập trung và tiếp tục lèo lái một cách tài tình. Cha tranh thủ ánh sáng của xe gắn máy để lao nhanh một đoạn đường, cho đến khi  bị xe ấy qua mặt và bỏ lại sau lưng thì mới trở lại vận tốc bình thường.
Sau đó thì hình như lên tỉnh được ăn cà rem thì phải ! Hoan hô cha mình !!! Ôi những ngày xưa thân ái !!!)
(Trinh : Đến thời của em thì 4 cha con (Phong , Trinh , Nguyên với cha) không đi trên chiếc xe đạp nữa mà trên chiếc xe 67 (honda đen) thường thường chủ nhật nào cha cũng chở đi chơi , hay đi với chú Bích khi thì đi lên Phú Long xem ruộng lúa, khi thì đi Sở Muối , khi thì đi chùa Giác Hoa. Em thường ngồi phía trước bình xăng , hai tay chống lên bình xăng , lâu lâu bị trật tay cha lại tưởng em ngủ gục. Có lần cha chở 3 anh em đi mua đậu xanh và nếp cho mẹ, vào cửa hàng tạp hóa có cái cân bàn cha kêu lên cân lần lượt anh Phong nặng 20 kg , Trinh nặng 15 kg và Nguyên cũng nặng 15 kg, đó là lần đầu tiên em thấy cái cân bàn vì trước đây chỉ thấy cái cân xách tay.)

Những bài hát thì được cha mẹ tập cho, nhưng còn giọng hát thì không ai tập tành gì cả, vì nó tự nhiên. Giọng của các anh chị em trong nhà không phải là một giọng mạnh, nhưng nó êm và với một chút luyện tập thì nó có thể luyến láy và rung ở cuối như những ca sĩ chuyên nghiệp. Anh đã có duyên hát hò với sân khấu từ lúc học lớp ba, đó là vào năm 1961, Tết Trung Thu. Trường tổ chức Văn Nghệ nên anh đã xung phong lên đơn ca một bài. Anh quên tên bài hát nhưng trong đó có câu : “Đêm nay trăng sáng xuống làng, em ra trước cửa em ngồi đón trăng …”. Anh đã hát thử cho thầy giáo và ban tổ chức, và ai cũng thấy hay và thích lắm. Anh cũng hát thử trong lớp, trước mặt các bạn, và hoàn toàn bình thường. Nhưng đến buổi tối trình diễn thì bị trục trặc kỹ thuật vì chạy chơi ngoài gió suốt buổi chiều anh bị cảm, khan tiếng, giọng tịt cứng nói không ra tiếng luôn. Nói còn không được thì hát hò làm sao. Lên cầm micro ò e hai ba câu rồi đi xuống.

Đến khi vô TCV thì các bạn trong lớp làm áp lực để anh ghi tên tuyển lựa ca sĩ, anh hát bài “Đã bao năm rồi không về miền Trung thăm người em …” và đứng thứ hai. Điều thú vị mà anh khám phá ra sau này trong những lần về thăm nhà có dịp hát karaoke, đó là giọng của anh với giọng của Phong giống nhau cách kỳ lạ. Âm sắc và âm vực hoàn toàn như một, đến nỗi trong một bài hát hai người đổi micro cho nhau, người khác không nhận ra. Và Phong cũng đã từng tham dự thi hát ở TCV Thủ đức với bài “Hai mùa mưa” mà anh không nhớ là Phong đã được thứ mấy.

Tiếp tục với truyền thống hát hò và trình diễn của gia đình sau này có Nguyên. Giọng Nguyên dường như khỏe hơn và cách hát cũng linh động hơn. Các em Thạch, Vân, Trinh, Giang đều là những người hát giỏi vì anh đã có dịp nghe hoặc hát chung, riêng Quang và Thủy thì anh chưa có dịp thưởng thức tài năng !
(Giang: Trong vai trò người đệm đàn, em không thấy ai hát hay bằng anh Nguyên cả, vừa truyền cảm vừa say mê đúng chất nghệ sĩ, luôn trung thành với phong cách uyển chuyển khoan thai, đệm đờn cho anh Nguyên hát là đã nhất. Một giọng ca mới nổi là Vũ, tuổi nhỏ ít nghe Vũ hát nhưng từ khi có con thì hát rất khỏe. Chị Trinh có giọng tốt nhưng em thấy hát không tập trung, đặc biệt với những bài dài. Bản thân em có dịp hát ở cuộc thi phong trào Sở Y Tế mới biết mình sở hữu một thanh quản không tốt, giọng hát yếu. Dù sao thì với vốn liếng trời cho, mấy anh chị em trong nhà mình chẳng có tập luyện gì cũng đều diễn văn nghệ được hết. Thật may mắn vì âm nhạc là niềm vui của em, chứ không phải cờ bạc hay một thứ gì khác, bởi vậy anh Sơn tưởng tượng em đã từng đau khổ như thế nào khi có người muốn ngăn cản và xem văn nghệ là mất thời gian, là vô ích.)
(Phong: Lúc ở Phan Thiết, có dịp nói chuyện với cha Hiên, là bạn học cùng lớp với cha mình lúc ở chủng viện, em mới biết đến tài đá banh của cha. Các anh em trai mình ai cũng được hưởng gien di truyền của cha về thể thao. Không xuất sắc và có đủ điều kiện để theo con đường chuyên nghiệp nhưng đủ để chơi nghiệp dư và rèn luyện thân thể. Từ lúc học lớp 6, lớp 7 em đã được vào đội tuyển bóng rổ của chủng viện, đã từng thi đấu với đội tuyển của trường Lasan. Sau giải phóng không có điều kiện chơi bóng rổ nữa, em chơi bóng chuyền. Khi đi học, vào đội tuyển bóng chuyền của trường, đi thi đấu với các đội của trường khác trong các dịp hội thể thao. Ra làm việc cũng vào đội bóng chuyền của Công ty để tham gia các giải phong trào. Bóng bàn, cầu lông, quần vợt môn nào cũng tập chơi và đều chơi được. Điều quan trọng là mình thấy ham thích cộng với chút năng khiếu có sẵn là mình tập chơi được dễ dàng không phải tốn thời gian đi học.
Nói về máu âm nhạc thì đúng là anh chị em trong nhà ai cũng có, đặc biệt là các anh em trai. Trong 6 anh em trai, ngoài Vũ ra, ai cũng có thể chơi được ít nhất một loại nhạc cụ đạt trình độ có thể tự đệm cho mình, cho người khác hát. Không biết các anh em khác có phải theo học thầy hay không, chứ em thì chỉ tự học. Năm học lớp 7 là đã rất thích đánh đàn ghi ta nhưng không có đàn nên phải mượn đàn của đứa bạn để tập chơi từ đó. Em cũng đã có tập chơi mandoline, vĩ cầm, phong cầm, khẩu cầm nhung chỉ ở mức độ bập bẹ. Nguyên rất tài: ngoài guitar còn có thể chơi tốt kèn trompet, accordéon, vĩ cầm. Về giọng hát thì đúng như Giang nói, nhà mình không có được giọng hát khỏe, chỉ đẹp, trầm ấm, nghe rất truyền cảm. Giọng hát này chỉ đủ để thỏa mãn niềm vui cho mình và cho những người yêu thích âm nhạc chứ chưa làm ca sĩ được. Năm 17,18 tuổi khi được xem chương trình ca nhạc của đoàn Quê hương (do Duy Khánh thành lập và là ca sĩ chính), em mê quá chừng và ước mơ mình cũng được biểu diễn trên sân khấu. Khi đi học ở chủng viện các anh lớn thấy em có giọng hát hay nên tập cho hát để thi ca sĩ chứ em không chủ động. Lúc đầu tập bài Roméo et Juliette hát bằng tiếng Pháp nhưng sau không hiểu sao lại đổi thành bài Hai mùa mưa. Lần đó em được đứng thứ nhì. Giọng hát mình ngày càng điêu luyện do mình được hát nhiều trong ca đoàn. Ba năm trong chủng viện em hát bè soprano. Sau giải phóng em hát bè bass ở ca đoàn lớn, phụ trách tập hát cho ca đoàn nhỏ. Đi học thì phụ trách văn nghệ của lớp, tập hát cho lớp trong các buổi sinh hoạt 15 phút đầu giờ, tập hát cho đội văn nghệ của lớp để tham gia hội diễn. Khi đi làm cũng vào đội văn nghệ của Công ty, tham gia hội diễn nghệ thuật quần chúng, đi biểu diễn một vài nơi trong Tỉnh. Vì thiếu tự tin nên em rất ít khi đơn ca, chỉ hát hợp ca và đánh đàn guitar bass trong ban nhạc. Mỗi lần về nhà dịp nghỉ hè, nghỉ tết lại thấy anh Sơn, anh Thạch ôm đàn hát đủ thứ bài. Em nhớ anh Sơn hay hát các bài như: Coupable, Cuộc tình ngày đó...Hai năm tình lận đận, anh Thạch thì hay hát bài: The house, Gửi hồn trong băng giá...., các bài hát của Nguyễn Trung Cang...Có một lần ở Đắc Min, Sơn-Thạch-Phong đã tập một số bài và đi trình tấu tam ca ở nhà ông Thư.)
(Sơn: Anh cũng không quên được những hát hò vui đùa giữa 3 anh em trên căn gác ở Xã Đoài - Đức Minh, và những lần đi “trình diễn” trên nhà ông bà Thư vào các ngày chúa nhật dịp Phong về nghỉ hè. Bài hát đặc biệt nhất mà 3 cô gái con ông Thư rất thích, đó là bài Quê Hương: “thuở còn thơ, ngày 2 buổi đến trường …” mà bây giờ anh chỉ còn nhớ lõm bõm vài chữ)
(Chị Tuyết : Liên quan đến chuyện ca hát chị còn nhớ hai kỷ niệm không mấy phấn khởi liên quan đến cha :
Một là bị chê !
Đó là lúc cha còn phụ trách ca đoàn ở Vinh Thuỷ. Khoảng tám chín tuổi gì đó, chị cũng được đi theo tập hát với cha. Trong giờ tập hát, dưới bóng đèn dầu lờ mờ trong nhà xứ, cha đề nghị mỗi ca viên hát lên một đoạn nhạc để xem trúng sai hoặc hay dở như thế nào. Đến phiên chị, hát xong, cha chê là hát  dở quá ! Chị nhớ chị Huy có giọng hát hay. Thật sự lúc ấy cảm thức về âm nhạc của chị chưa phát triển nên hát dở là phải lắm ! Có lẽ vì thiếu động lực tâm lý nên lúc còn ở nhà chị không tha thiết lắm đến việc ca hát mặc dù vẫn thuộc các bản nhạc mà cha thường hát. Sáng sớm thức dậy là đã nghe cha hát rồi!
Sau này khi vào Dòng. Trong giờ học nhạc lý. Chị rất thích môn xướng âm và đánh nhịp. Biết mình có khiếu về nhạc, từ đó cảm thức về âm nhạc nơi con mới bắt đầu phát triển. Rất thích chơi đàn nhưng không có điều kiện để tập luyện và phát triển như phái nam nên đành từ bỏ ước mơ ! Hơn nữa, thanh quản của chị yếu nên rất dễ đau và mất tiếng. Tập hát thì được nhưng đến ngày lễ thì khản tịt cả cổ không hát được nữa. Chán ơi là chán ! Rồi đến lúc nhà dòng cho đi học nhạc vào năm 1982 ở Sài Gòn thì lại bị phát bệnh basodow, bị viêm họng thường xuyên nên không thu thập đươc chi nhiều. Phải chăng có nợ mà chẳng được nên duyên !
Hai là bị cấm !
Bắt đầu cảm được cái đẹp trong âm nhạc. Mặc dù đi tu chị vẫn thích những bản  tình ca. Chị bắt đầu chép bài hát có nốt nhạc và vẽ vời mơ mộng ! Về nhà, cha nghe, liền cấm không được hát. Cụt hứng ! Cha có biết đâu, hát một bản  tình ca vì cảm cái đẹp nơi giòng nhạc và ý thơ chứ đâu phải vì mơ mộng tình cảm . . . theo anh chàng nào !  Thì thôi vậy. Nhưng cho đến bây giờ, hình như một ít những bản tình ca chép tay ngày nào còn trẻ vẫn còn đâu dưới đáy rương !  (Sơn: như vậy là chị bị xui. Em cũng bị cha cấm, và thường xuyên nhắc nhở là lo học hành, nhưng cha đâu có ở bên cạnh mà canh mình mãi được, nên hễ có bài nào hay là em kẻ nhạc chép lại để dành làm thành sưu tập. Em có một tập nhạc dày, chép tay rất công phu trong suốt thời gian trung học, mà vì vượt biên nên đành bỏ lại, rồi mất luôn. Một bài hát có nhạc điệu lôi cuốn thì tự nhiên mình thích, bất kể lời nó ra sao. Em nhớ sau này khi Thạch bắt đầu đi học ở TCV Sao biển, cũng bắt đầu chép và sưu tầm nhạc như em vây.)
Bù lại chị để hết tâm hồn vào việc hát Thánh ca. Giọng ca không khoẻ nhưng rất truyền cảm, có hồn, chị thường tập hát và điều khiển ca đoàn. Đó là công việc mà chị làm không biết mệt và đều để lại những ấn tượng tốt đẹp ở những nơi đã phục vụ.
Chị  đề nghị ngày mọi người sum họp để mừng lễ cha mẹ nên tổ chức những buổi ca nhạc và hoà tấu cây nhà lá vườn. Cây violon của cha đã bị thất lạc mất rồi, chắc phải mượn hoặc mướn cho cha cây khác để cha làm sống lại những ngày còn xuân.)